http://zung.zetamu.net/2013/02/t%E1%BB%A9-tr%E1%BB%A5-d%E1%BB%99c-tai/
By NTZung, on February 21st, 2013
(thừa giấy vẽ voi)
Lịch sử thế giới có rất nhiều các chế độ độc tài khác nhau, tồn tại
trong những khoảng thời gian khác nhau. Bởi vậy cũng có rất nhiều phân
tích khác nhau về những trụ cột có tác dụng làm duy trì các chế độ độc
tài, và khi các trụ cột đó sụp đổ, thì kéo theo sự sụp đổ của chế độ độ
tài. Có thể chỉ ra 4 trụ cột chính, đó là các bộ máy:
- Khủng bố (đàn áp những người bất đồng chính kiến bên trong, và gây chiến tranh bên ngoài)
- Vơ vét (thâu tóm quyền lực kinh tế, vơ vét tài nguyên, bóc lột nhân dân)
- Ngu dân (bộ máy tuyên truyền và kiểm duyệt thông tin, rửa não người
dân, bóp méo sự thật, ngăn chặn các tin tức bất lợi cho chế độ)
- Mua chuộc (đối với các nước bên ngoài và các tầng lớp ưu tú bên
trong đi theo ủng hộ chế độ độc tài, qua các chính sách hối lộ, đặc
quyền đặc lợi, v.v.)
Thử phân tích thêm một chút.
Bộ máy khủng bố
Bản chất của độc tài là áp đặt bằng bạo lực, do đó đặc trưng nổi bật
nhất của một chế độ độc tài là bộ máy khủng bố của nó. Ví dụ như các bộ
máy khủng bố của Hitler hay của Stalin giết hại hàng triệu người và ép
buộc hàng chục triệu người khác phải phục tùng chế độ. Sự ưa chuộng bạo
lực của chế độ độc tài không chỉ thể hiện ở bên trong mà còn ra cả bên
ngoài: phần lớn chiến tranh là do các độc tài gây ra. Ví dụ như Napoleon
đem quân xâm lược khắp cả châu Âu.
Nếu như các chế độ dân chủ hướng tới giải quyết các mâu thuẫn bằng
hòa bình, và chuyện thay đổi chính phủ là chuyện rất bình thường và diễn
ra một cách hòa bình (gần đây nhất: thủ tưởng Bulgaria vừa tuyên bố từ
chức vài ngày 20/02/2013 sau khi dân chúng biểu tình vì tình trạng kinh
tế khó khăn và nạn tham nhũng của chính phủ), thì các chế độ độc tài
không chấp nhận có thể có chính phủ khác lên thay mình, và do đó đàn áp
tất cả những người chống đối bằng bộ máy khủng bố.
Bộ máy khủng bố và tính ham bạo lực của chế độ độc tài giúp bảo vệ
chế độ độc tài, nhưng chính nó cũng dẫn đến sự sụp đổ của chế độ độ tài
trong nhiều kịch bản “sống bằng bạo lực thì chế cũng vì bạo lực”, đặc
biệt là nếu chế độ độc tài đổ quá nhiều tiền của vào chiến tranh dẫn đến
kinh tế kiệt quệ, và sau đó lại thua trận. Bản thân bộ máy khủng bố đến
một lúc nào đó cũng có thể chia thành các phe phái tranh giành quyền
lực trong chế độ độc tài đánh lộn lẫn nhau làm cho chế độ độc tài cạn
kiệt suy yếu đi.
Việc điều hành bằng bạo lực có thể làm cho dân sợ, nhưng không làm
cho dân phục. Sự căm ghét với chế độ bạo lực như một ngọn lửa âm ỉ trong
lòng dân, khi có cơ hội thì bùng lên.
Bộ máy vơ vét
Chế độ độc tài thường kèm theo các độc quyền về kinh tế, chiếm quyền
kiểm soát các nguồn kinh tế, tài nguyên quan trọng nhất. Việc kiểm soát
kinh tế này góp phẩn củng cố chế độ độc tài, bởi nó đem nuôi chế độ độc
tài và những người đi theo chế độ, đồng thời tước đoạt đi khỏi những
người chống đối lại chế độ lượng tài sản kinh tế cần thiết để tạo nên
sức mạnh đối kháng.
Tuy nhiên, một điểm hay gặp ở bộ máy kinh tế của các chế độ độc tài
là độ tham nhũng cao, và việc quản lý kinh tế không hiệu quả. Do phung
phí tài nguyên, đầu tư nhầm chỗ, tiêu tốn nhiều vào khủng bố và chiến
tanh, và không phát huy được năng lực và sáng tạo của nhân dân, nên kinh
tế kém phát triển. Đến một lúc nào đó thì có thể bị kiệt quệ về mặt
kinh tế, và đây là một trong các nguyên nhân dẫn đến sự sụp đổ của chế
độ độc tài. Nhiều người dân có thể ngoan ngoãn tuân theo chế độ độc tài
khi kinh tế còn ở mức chấp nhận được, nhưng đến khi dân chúng bị đảy vài
tình trạng kinh tế khó khăn thì mức độ phản kháng tăng lên, nhiều người
muốn lật đố chế độ hơn.
Bộ máy ngu dân
Dân càng “ngu” thì càng dễ cai trị., do vậy bộ máy ngu dân là công cụ
đắc lực cho việc cai trị của chế độ độc tài. Nó gồm có các công cụ
tuyên truyền, rửa não dân chúng bằng các giáo điều có lợi cho độc tài,
đồng thời bưng bít thông tin. Nhân dân chỉ được biết “1 nửa sự thật” ,
còn mù tịt về nửa còn lại, nên có cái nhìn sai lệch về thế giới, tưởng
mình đang sống trong một chế độ tốt, cần phải bảo vệ nó. (Nói theo một
câu ngạn ngữ, thì một nửa sự thật là toàn bộ sự giả dối).
Nhiều khi, chính sách ngu dân cũng làm ngu luôn chế độ độc tài: bản
thân chế độ độc tài tin tưởng vào những giáo điều hoang đường của mình,
đến mức tưởng mình là chính nghĩa, là chân lý sáng ngời thật. Càng “ngu
dân” và “ngu thân” thì chế độ độc tài càng theo đuổi cách chính sách xa
rời thực tế, đi ngược lại thời đại, đem lại đau khổ cho người dân và cho
toàn thế giới, và cuối cùng thì gây nên sự diệt vong của chính mình.
Thời đại internet, càng ngày chính sách ngu dân sẽ càng trở nên ít
hiệu quả. Việc ngăn cản, kiểm duyệt các luồng thông tin sẽ ngày càng khó
hơn, “dân đen” càng ngày càng có nhiều cơ hội tiếp xúc với các nguồn
tin không qua kiểm duyệt của chế độ độc tài hơn, và những sự bip bợm lừa
dối của chế độ độc tài dễ bị nhân dân phát hiện hơn. Điều này ắt dẫn
đến khủng hoảng niềm tim của một bộ phận dân chúng đối với chế độ. Đầu
tiên bộ phận đó có thể nhỏ, nhưng ngày càng tăng lên, thành đa số người
dân nhận ra những sự lừa đảo của chế độ. Đó cũng là lúc chế độ độc tài
sắp sụp đổ.
Chế độ độc tài sẽ “dẫy chết” trên mặt trận thông tin này bằng nhiều
chiêu thức khác nhau, ví dụ như chiêu “tung hỏa mù đánh lộn con đen”
(information stuffing), nhưng hiệu quả của các chiêu này sẽ ngày càng
giảm. Một người khi đang còn tin vào chế độ, thì có thể bất chợt một lúc
nào đó nhận ra một vấn đề trong chế độ (và lúc đó có thể xảy đến bất cứ
lúc nào, trong quá trình “tự diễn biến” bột phát). Nhưng ngược lại một
người khi đã nhận ra là chế độ có vấn đề bịp bợm, thì không còn làm sao
để người đó tin được vào sự tốt đẹp trong sáng của chế độ nữa. Bởi vậy
“quá trình tỉnh ngộ” của nhân dân này là quá trình không đảo ngược được.
Bộ máy mua chuộc
Theo nguyên lý “cái gậy và củ cà rốt”, một mặt thì đàn áp những ai
chống đối, mặt khác chế độ độc tài mua chuộc một lực lượng đi theo để
bảo vệ mình, trong đó có lực lượng cảnh sát, quân đội. Cả trí thức cũng
có thể bị mua chuộc bằng các bổng lộc, trở thành các trí thức ton hót
cho chế độ. Trong quan hệ đối ngoại, chế độ độc tài cũng hối lộ, mua
chuộc, để thiên hạ làm ngơ đi sự độc tài của mình. Vì quyền lợi kinh tế,
mà nhiều nền dân chủ lớn vẫn nhận các chế độ đọc tài là đồn minh, cho
đến khi họ nhận thấy là chế độ đó sắp sụp đổ do sự nổi loạn của nhân
dân, thì họ mới “duỗi ra” không nhận đồng minh nữa.
Các sự mua chuộc này “mua thời gian” cho chế độ độc tài chứ không làm
cho nó tồn tại vĩnh viễn được. Các “đồng minh” của chế độ độc tài chỉ
là “bạn lúc đẹp trời” và sẽ dễ quay lưng lại bất cứ lúc nào. Đặc biệt là
trong thời đại ngày nay, các chế độ độc tài thường không có đồng minh
nào đáng tin cậy.
Để mua chuộc thì chế độ độc tài cũng cần có nhiều tiền của. Ví dụ như
ở các nước có nhiều dầu mỏ, chế độ độc tài có thể tồn tại lâu bằng cách
múc dầu lên bán rồi dùng tiền đó mua chuộc tất thảy mọi người. Nhưng ở
những nơi tài nguyên khan hiếm hơn, chế độ độc có thể rơi vào cảnh “rỗng
túi” không còn khả năng mua chuộc ai nữa.
Sự sụp đổ của độc tài thời hiện đại
Nếu như vào năm 1973 có đến 43% các nước trên thế giới sống trong các
chế độ độc tài không có tự do, thì ngày nay con số này chỉ còn 24%. Quá
trình dân chủ hóa, sự sụp đổ của các chế độ độc tài trên thế giới, là
quá trình tất yếu không đảo ngược được. Các điểm chính dẫn đến sự sụp đổ
của “tứ trụ” của các chế độ độc tài chính là:
* “Trụ cột ngu dân” bị gãy bởi cách mạng thông tin
* “Trụ cột vơ vét” cũng bị gãy bởi những thứ dễ vơ vét đã vơ vét hết
rồi, bất tài trong việc phát triển kinh tế xã hội, dẫn đến khủng hoảng
kinh tế xã hội.
Khi mất hai trụ cột trên, chế độ độc tài chỉ tồn tại chủ yếu dựa trên
các bộ máy khủng bố và mua chuộc ngày càng kém hiệu quả. Những độc tài
sáng suốt thì sẽ tìm cách “tự chuyển hóa” rút lui trong hòa bình và danh
dự, và có thể trở lại nắm quyền trong chế độ dân chủ (tuy không còn độc
tài được nữa), như đã xảy ra ở Chile hồi nửa đầu thế kỷ 20 (có một
tướng đảo chính thành độc tài, rồi sau một thời gian cho đất nước dân
chủ lại, rồi về sau lại được bầu làm tổng thống 1 nhiệm kỳ). Còn những
độc tài ngoan cố như kiểu Kaddafi thì sẽ dẫn đến thảm sát nhân dân, rồi
cuối cùng cũng bị lật đổ.
Sự sụp đổ của độc tài là tất yếu. Nhưng như kinh nghiệm của Nga sau
thời Xô Viết hay của một số nước trung cận đông gần đây cho thấy, sau
độc tài chưa chắc đã là tự do dân chủ thực sự, mà lại có thể rơi vào một
kiểu độc tài khác, nếu các lực lượng tiến bộ không kịp thời lớn mạnh
lên.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét